W chowie i hodowli dąży się do maksymalnego wykorzystania potencjału produkcyjnego zwierząt, przez co można je narazić m.in. na niedobory mineralno – witaminowe, a w konsekwencji na obniżenie ich możliwości rozrodczych, produkcyjnych a także na spadek odporności i wystąpienie chorób.
Zapobiegać tym niedoborom możemy używając np. lizawek typu Lisal, czy naturalnych, wydobywanych i przygotowanych specjalnie brył soli (ok. 2-3kg). Są łatwo dostępne, tanie i ich stosowanie przynosi wymierne efekty a zwierzęta chętnie z nich korzystają. Najpopularniejsze lizawki solne otrzymywane są ze zmielonej soli kamiennej na drodze prasowania.
Sód będący składem soli jest jednym z tzw. pierwiastków życia odpowiadającym za homeostazę organizmu, jego niedobór powoduje m.in. zaburzenia w gospodarce wodnej. Przykładowo jego naturalnie niska zawartość, a wysoka innego istotnego pierwiastka, jakim jest potas w paszach objętościowych i ziarnach zbóż, może spowodować spadek mleczności związany z zmniejszoną ilością płynów ustrojowych oraz wzrost wydalania azotu a tym samym obniżenie się wskaźników zużycia paszy. Bowiem nadmiar potasu powoduje silną eliminacje sodu z organizmu poprzez zwiększone wydzielanie moczu.
W przypadku chloru rzadko obserwuje się jego niedobory, ponieważ zapotrzebowanie zwierząt na ten pierwiastek jest niższe niż na sód. Chlor jest jednak ważnym aktywatorem enzymów, reguluje gospodarkę elektrolitową i jest niezbędny do produkcji kwasu solnego w żołądku.
Zapotrzebowanie na sól
Zapotrzebowanie na sól m.in. w postaci lizawek nie jest stałe. Zależy np. od gatunku, masy ciała, temperatury otoczenia, wysokości oczekiwanej produkcji, ilości potasu w paszach czy wysiłku (konie) – duża bowiem jej ilość wydalana jest z potem o czym sami możemy się często przekonać.
Przykładowo krowy w pełnej laktacji przy produkcji powyżej 20l mleka/dobę pobierają ok. 65g soli/dobę, wliczając naturalne ubytki daje to od 2 do 3 lizawek rocznie na krowę. U koni zapotrzebowanie na sód to ok. 8 do 30g dobę ale już w przypadku konia roboczego o wadze 800kg wykonującego ciężką prace zapotrzebowanie na sól może sięgać 140-160g. Małe przeżuwacze potrzebują ok. 1 -3g sodu na dobę. W przypadku owiec i kóz istotne jest, aby lizawki nie zawierały miedzi. Zwierzęta te bowiem tolerują 4 krotnie niższy jej poziom w paszy niż krowy. Zapotrzebowanie na sól dla świń czy drobiu pokrywają mieszanki pełnoporcjowe.
Stosowanie lizawek
Najpopularniejszą formą lizawek w Polsce są brykiety o masie ok. 10kg produkowane przez Kopalnię Soli Kłodawa, barwy białej w odcieniu szarym lub różowym. Lizawki wzbogacane w miedź i kobalt typu Lisal M są koloru zielonego a Lisal Multi z Selenem barwy różowej. Przeznaczone są do bezpośredniego spożycia jako materiał paszowy przez bydło, konie, kozy, owce oraz zwierzynę płową wolno żyjącą jak i utrzymywaną w ogrodach zoologicznych.
Gdy hodowca stosuje lizawki solne w odpowiedni sposób umieszczając je na pastwiskach, wybiegach oraz oborach i owczarniach w miejscach łatwo dostępnych, to umożliwia zwierzęciu intuicyjnie jej pobieranie w zależności od potrzeb. Można je mocować na sznurze lub wykładać na podstawkach do tego przeznaczonych.
Istotnym warunkiem zdrowia zwierząt związanym z używaniem lizawek jest zapewnienie łatwego dostępu do świeżej i czystej wody. Tu pojawia się rola odpowiednich poideł, które powinny być tak zbudowane, aby ułatwić ich obsługę przez zwierzęta oraz zapewnić częste czyszczenie i dezynfekcję. Na ile istotny jest łatwy i nieograniczony dostęp do wody niech zobrazuje fakt, że krowa produkująca ok. 30l mleka na dobę, potrzebuje pobrać co najmniej 100l wody.
Dodajmy, że asortyment poideł na rynku jest szeroki, możemy przebierać w poidłach miskowych, pływakowych, smoczkowych czy korytowych, wykonanych z tworzywa, stali szlachetnych czy żeliwnych, także w wersjach podgrzewanych.
W rezultacie warto stosować lizawki, ponieważ zapewniają nam:
- poprawę zdrowotności i procesów rozrodczych,
- lepszą prace żwacza i całego układu trawiennego,
- zwiększenie spożycia paszy i jej lepsze przyswajanie,
- wyższą wydajność mleczną i przyrosty,
- ograniczenie liczby pasożytów.
